ΜΥΣΤΕΣ ΚΑΙ ΒΑΡΒΑΡΟΙ ΣΤΟ ΙΕΡΟ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΘΕΩΝ

   Η Σαμοθράκη  είναι νησί του βορειανατολικού Αιγαίου , το οποίο διακρίνεται για την υπέροχη άγρια ομορφιά του τοπίου, τους καταρράκτες που πέφτουν σε μικρές λίμνες (βάθρες), τα δάση με πλατάνια που φθάνουν μέχρι την θάλασσα, τις άφθονες πηγές και τα απρόσιτα βουνά που υψώνονται από την θάλασσα έως την κορυφή (το «Φεγγάρι») ύψους 1.600 μέτρων.

  Η προνομιακή θέση του νησιού στην θαλάσσια οδό από την Ελλάδα προς τα Δαρδανέλλια και την Μαύρη Θάλασσα,  κατέστησε την Σαμοθράκη ορόσημο των ναυτικών της αρχαιότητας, οι οποίοι αναζητούσαν σε αυτήν καταφύγιο στις βορειοδυτικές της ακτές για να αποφύγουν τους άγριους ανέμους που ξεχύνονται από την βαλκανική χερσόνησο.  Εκεί , μολονότι το νησί δεν διαθέτει σπουδαίο φυσικό λιμάνι, υπήρχαν μικροί κολπίσκοι. Ένας τέτοιος κόλπος, λίγο βορειότερα από το σημερινό λιμάνι, την Καμαριώτισσα,  κοντά σε άφθονα νερά, σήμερα επιχωμένος και σκεπασμένος από αιωνόβια πλατάνια, φαίνεται ότι τράβηξε την προσοχή των Ελλήνων αποίκων. Στον τόπο αυτόν, περί το 700 π.Χ  διάλεξαν να χτίσουν την πόλη τους, σε ένα απότομο ακρωτήρι που η κορυφή του σχημάτισε ακρόπολη. 

  Οι Έλληνες άποικοι αναμείχθηκαν ειρηνικά με τους αυτόχθονες θρακικής προελεύσεως. Δημιουργήθηκε μία ισχυρή πόλη. Παράλληλα, στον γειτονικό της πόλης χώρο, άρχισε να αναπτύσσεται το λεγόμενο Ιερό των Μεγάλων Θεών κατά συγκερασμό με την τοπική λατρεία, την οποία οι Έλληνες προσάρμοσαν στις δοξασίες τους και στους θεούς τους.

    Σύντομα, το Ιερό των Μεγάλων Θεών και τα μυστήρια που τελούνταν σε αυτό απέκτησαν πανελλήνια φήμη. Οι μύστες, αν και δεν γνωρίζουμε πολλά φαίνεται ότι μυούνταν στην ευσεβή ζωή και την καλή τύχη. Μεταξύ των μυστών περιλήφθησαν ο Ηρόδοτος και ο Σπαρτιάτης Βασιλιάς Λύσσανδρος. Αλλά το Ιερό αναδείχθηκε  σε σπουδαίο θρησκευτικό κέντρο διεθνούς χαρακτήρα αργότερα, από την μακεδονική βασιλική οικογένεια, αρχής γενομένης από τον Φίλιππο και τον Μέγα Αλέξανδρο. Αναφέρεται μάλιστα ότι ο Φίλιππος, γνώρισε και ερωτεύτηκε την Ολυμπιάδα στην Σαμοθράκη ερχόμενος για να μυηθεί.     

  Καθ’ όλη την ελληνιστική περίοδο το Ιερό αναδείχθηκε σε σπουδαιότατο θρησκευτικό κέντρο παγκόσμιας φήμης. Βασιλείς αφιέρωναν σε αυτό υπέροχα κτίρια και θαυμάσια έργα τέχνης με κορυφαίο την Νίκη της Σαμοθράκης, από παριανό μάρμαρο, η οποία δέσποζε μπροστά από μία υπέροχη στοά για την στέγαση επισκεπτών.

   Όταν κατέρρευσε με δραματικό τρόπο το βασίλειο της Μακεδονίας μετά την μάχη της Πνύδας , ο Βασιλιάς Περσέας κατέφυγε στο Ιερό της Σαμοθράκης για να ξεφύγει από τους Ρωμαίους.

   Οι Ρωμαίοι δεν σεβάστηκαν τον Περσέα. Τον συνέλαβαν και τον οδήγησαν στην Ρώμη , όπου τον επέδειξαν μέσα σε κλουβί σαν άγριο ζώο σε παρέλαση ενώπιον του όχλου, μαζί με τα πλούσια λάφυρα από την Μακεδονία. Σεβάστηκαν όμως κατά τα λοιπά το Ιερό, το οποίο συνέχισε να αποτελεί θρησκευτικό κέντρο διεθνούς εμβέλειας.

  Η Σαμοθράκη και το Ιερό της εξακολούθησαν να ευημερούν μέχρι την επικράτηση του Χριστιανισμού. Έκτοτε το Ιερό σταδιακά εγκαταλείφθηκε.

   Επί τουρκοκρατίας η ζωή στο νησί κατέστη περίπου πρωτόγονη. Αντί των υπέροχων οικημάτων, των ναών, των μαρμάρινων γλυπτών και των περίτεχνων έργων τέχνης, οι κάτοικοι πλέον ζούσαν  σε καλύβες με στέγες από νερό, χώμα και φύκια. Αλλά τα μνημεία του Ιερού των Μεγάλων Θεών ήταν εκεί ανάμεσα στην πυκνή βλάστηση, αδιάψευστοι μάρτυρες του λαμπρού παρελθόντος.

 Το 1863 ο πρόξενος της Γαλλίας στην Ανδριανούπολη Champoiseau, εντυπωσιασμένος από τα ερείπια άρχισε ανασκαφές, ανηύρε την Νίκη της Σαμοθράκης και την έστειλε μαζί με άλλα ευρήματα στο Παρίσι. Το 1873 και το 1875, δύο αυστριακές αποστολές προέβησαν σε εκτεταμένες ανασκαφές και, κατόπιν συμφωνίας, μοιράστηκαν τα ευρήματα με την τουρκική κυβέρνηση. Πολυάριθμα αρχιτεκτονικά μέλη, διακοσμημένα κομμάτια που αποκόπηκαν από τους δομούς και γλυπτά μεταφέρθηκαν στο Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης της Βιέννης. Άλλα αντικείμενα εστάλησαν στην Τουρκία, αλλά εξαφανίστηκαν πριν φθάσουν στην Κωνσταντινούπολη.

     Το 1912 η Σαμοθράκη απελευθερώθηκε και το 1938 το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης ξεκίνησε έρευνες ανασκάπτοντας το κυριότερο μέρος του Ιερού Χώρου. Αλλά οι έρευνες διακόπηκαν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Κατά την περίοδο της φοβερής κατοχής οι Βούλγαροι δεν αρκέσθηκαν στους διωγμούς των Ελλήνων, αλλά κατέστρεφαν και τα μνημεία του Ιερού.

    Μετά την νέα απελευθέρωση και το τέλος του πολέμου το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης συνέχισε τις ανασκαφές και το 1964 ολοκλήρωσε την ανέγερση του Μουσείου κοντά στον χώρο του Ιερού με την  χρηματοδότηση αμερικανικού φιλανθρωπικού ιδρύματος και άλλων αγνών Αμερικανών χρηματοδοτών.

    Η διοίκηση και η ιδιοκτησία του Μουσείου παραδόθηκε στο ελληνικό κράτος.

  Μέχρι στιγμής το ελληνικό κράτος δεν έχει κάνει απολύτως τίποτε για να αποκαλύψει την Πόλη της αρχαίας Σαμοθράκης, η οποία βρισκόταν ακριβώς στο σύνορο με το Ιερό των Μεγάλων Θεών. Επιπλέον, τα τελευταία 20 έτη, ελάχιστη πρόοδος έχει συμβεί και για την ανάδειξη μνημείων του Ιερού , όπως το Θέατρο, την ύπαρξη του οποίου και τον τόπου όπου ευρίσκεται γνωρίζουμε περισσότερο από 100 χρόνια.

   Μία επιγραφή έμπροσθεν του Ιερού η οποία σώζεται γράφει: ΑΜΥΗΤΟΝ ΜΗ ΕΙΣΙΕΝΑΙ.

ΥΓ. Κυριότερη πηγή του παραπάνω κειμένου αποτελεί το βιβλίο του Karl Lehmann "ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ", εκδόσεων του Ινστιτούτου Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Νέας Υόρκης σε μετάφραση Ι. Ακαμάτη. Ως Έλληνας τον ευχαριστώ διότι με το έργο του (τόσο το συγγραφικό, όσο κυρίως τις ανασκαφές στο Ιερό της Σαμοθράκης) απέδειξε την αγάπη του για τους Έλληνες και τον ελληνικό πολιτισμό.