Η ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΤΗΣ 3ΗΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1843

     3 Σεπτεμβρίου είναι η επέτειος της εξέγερσης της στρατιωτικής φρουράς και του λαού των Αθηνών το έτος 1843, με αίτημα την θέσπιση Συντάγματος.

    Ο ελληνικός λαός , αμέσως από την έναρξη της επανάστασης του 1821, επηρεασμένος από το σχέδιο Συντάγματος του Ρήγα, την Ελληνική Νομαρχία του Ανώνυμου Έλληνα, αλλά και γενικότερα από τις ιδέες του νεοελληνικού διαφωτισμού, έσπευσε να εκδηλώσει με αδιαφιλονίκητο τρόπο την βούλησή του να διοικείται δημοκρατικά. Έτσι, ψηφίσθηκαν τα επαναστατικά Συντάγματα της Επιδαύρου (1822), του Άστρους (1823) και της Τροιζήνας (1827). Παράλληλα όμως, ο καταστροφικός εμφύλιος πόλεμος που είχε οδηγήσει σε πλήρη ακυβερνησία, αλλά και η τουρκική απειλή, οδήγησαν το έτος 1828 στην απόφαση της βουλής να αναστείλει την ισχύ του δημοκρατικού Συντάγματος της Τροιζήνας και να αναθέσει όλες τις εξουσίες στον Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια.

   Μετά την δολοφονία του Καποδίστρια στις 27 Σεπτεμβρίου του 1831 ακολούθησε νέα περίοδος αναρχίας και εμφυλίου πολέμου μέχρι την έλευση του Όθωνα με την Συνθήκη του Λονδίνου της 7ης Μαϊου 1832. 

    Η ανάληψη της βασιλείας από τον Όθωνα χαιρετίστηκε με ανακούφιση προκειμένου να θέσει τέρμα στην αναρχία. Αλλά ο Όθων, όπως και η αντιβασιλεία που προηγήθηκε μέχρι την ενηλικίωσή του, κυβέρνησαν απολυταρχικά. Μολονότι, η συνδιάσκεψη του Λονδίνου στις 30 Αυγούστου 1832 ζητούσε από τους Έλληνες να βοηθήσουν τον νέο Βασιλιά "εις την αποστολή του να δώσει εις το κράτος οριστικό Σύνταγμα" και ο .υπουργός εξωτερικών της Βαυαρίας Von Gise δήλωνε ότι μία από τις πρώτες φροντίδες της Αντιβασιλείας θα ήταν να συγκαλέσει Εθνική Συνέλευση και να συνεργαστεί μαζι της για να ετοιμάσει το οριστικό Σύνταγμα της χώρας (βλ Αλιβιζάτο, Εισαγωγή στην ελληνική συνταγματική ιστορία, σελ. 50),  μέχρι την εξέγερση της 3ης Σεπτεμβρίου η χώρα κυβερνήθηκε ως "ελέω θεού μοναρχία" .

   Η αυταρχική διακυβέρνηση των πρωθυπουργών Άρμανσμπεργκ και Ρούδχαρτ ήγειραν σφοδρή κατακραυγή και ενισχυόταν το αίτημα για σύγκληση Εθνικής Συνέλευσης και θέσπιση Συντάγματος. 

   Όπως ισχυρίζεται ο Μακρυγιάννης , ο ίδιος είχε θέσει σε εφαρμογή την ιδέα ίδρυσης μυστικής οργάνωσης με σκοπό τον εξαναγκασμό του Όθωνα να παραχωρήσει Σύνταγμα ήδη πριν από το 1840, μυώντας προς τον σκοπό αυτό έμπιστους πολίτες, τους οποίους όρκιζε και τους έβαζε να υπογράψουν  (βλ. Απομνημονεύματα, εκδ. Γ. Σφακιανάκη, Θεσσαλονίκη 1980,, τ. Β΄ σελ. 362.). Ωστόσο, αποφασιστικής σημασίας για την ενίσχυσή της ήταν η προσχώρηση στην ομάδα του Συνταγματάρχη και αρχηγού του ιππικού της στρατιωτικής φρουράς των Αθηνών Δ. Καλλέργη, ο οποίος εμύησε μάλιστα και μεγάλο μέρος της φρουράς των Αθηνών.

     Κατόπιν συμφωνίας, η εξέγερση ξεκίνησε την νύχτα της 2ας - 3η Σεπτεμβρίου 1843 με έναρξη τους πυροβολισμούς από το σπίτι του Μακρυγιάννη και σύνθημα "Ζήτω το Σύνταμα κ' η Εθνική Συνέλευση!" (απομνημονεύματα, ό.π., σελ.385). Αμέσως κινήθηκε  το ιππικό του Καλλέργη και περικύκλωσε το παλάτι με το ίδιο σύνθημα. Ακολούθησε ο λαός. Άναψαν φωτιές στα βουνά. Ο Μακρυγιάννης αναφέρει ότι ο κόσμος ήθελε να μπει στο παλάτι αλλά τον συγκράτησε ο ίδιος: " Τότε τους μίλησα νάχουν την μεγαλύτερη αρετή και πατριωτισμόν: Εμείς που θέλομεν να μας δώσει ο βασιλέας μας εκείνο οπού αποχτήσαμε με το αίμα μας και θυσίες μας, οπού το καταπάτησε κι ο Καποδίστριας. Οι Δύναμες τον οδήγησαν να μας δώσει σύνταμα, όταν τον αναγνώρισαν βασιλέα μας και ήρθε εδώ. Και υπεσκέθη, κ ως σήμερον δεν τόβαλε σ' ενέργεια. Να το βάλει τώρα και είναι Βασιλέας μας. Και να μας κυβερνάγη συνταγματικώς. Δι' αυτό αδελφοί σηκωθήκαμε και κινδυνέψαμεν, κι όχι να κάμωμεν αταξίες. Ούτε εις το περιβόλι να μην πλησιάσει κανένας και πειράξετε ούτ' ένα φύλλο."(Ό.π. σελ.386).

   Υπό την πίεση του στρατού και των πολιτών, ο Όθων αποδέχθηκε αμέσως το αίτημα να παραχωρήσει Σύνταγμα. και την ίδια ημέρα υπέγραψε το Διάταγμα περί σύγκλησης Εθνικής Συνέλευσης προς σύνταξη συνταγματικού πολιτεύματος (πρβλ. Εγκ. Ελευθερουδάκη, τ. 5ος, σελ.323).

     Η Εθνική Συνέλευση συνήλθε στις 8 Νοεμβρίου και πέτυχε εντός 3 μηνών να ψηφίσει το Σύνταγμα της 18-3-1844, που έθεσε τέλος σε μία περίοδο δωδεκαετούς απολυταρχικής και δίχως κανόνες μοναρχίας.       

    Η Πλατεία Συντάγματος, έστω και εάν δεν φέρει (όπως θα έπρεπε) τα αγάλματα του Καλλέργη ή του Μακρυγιάννη, ονομάζεται έτσι για να μας θυμίζει τον τόπο της ειρηνικής εξέγερσης της 3ης Σεπτεμβρίου 1843. Η επέτειος της 3ης Σεπτεμβρίου αποτελεί σημείο αναφοράς της ελληνικής συνταγματικής ιστορίας και εμπνέει όσους αγωνίζονται εναντίον του αυταρχισμού και της ανισότητας και υπέρ της δημοκρατίας και των δικαιωμάτων των πολιτών.