24 Δεκεμβρίου: Η επέτειος των εγκαινίων της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη

         Η Αγία Σοφία, ή , ορθώς, ο ναός της του Θεού Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη , εγκαινιάσθηκε στις 24 Δεκεμβρίου του 537 μ.Χ. επί βασιλείας Ιουστινιανού. Ωστόσο, η ιστορία του, η οποία συνδέθηκε όσο λίγα πράγματα με τον βίο ολόκληρου του ελληνικού έθνους, είναι ακόμη πιο μακρά και πιο περιπετειώδης.

         Προγενέστερος ναός, αφιερωμένος και αυτός στην Σοφία του Θεού, είχε ανεγερθεί επί αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Μέγα και αποτέλεσε το σπουδαιότερο από τα θρησκευτικά οικοδομήματα με τα οποία εκόσμησε την νέα πρωτεύουσα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Εκεί θριάμβευσε ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός επί της αιρέσεως των αρειανών και εκεί αντήχησε η φωνή του Ιωάννη του Χρυσόστομου. Αλλά, όταν ο Χρυσόστομος εξορίστηκε, ο λαός της Κωνσταντινούπολης πυρπόλησε τον ναό.  

       Αργότερα , το 415 μ.Χ., ο ναός ξανακτίσθηκε  επί αυτοκράτορα Θεοδοσίου του β΄. Ωστόσο, πυρπολήθηκε για δεύτερη φορά από τους αντιπάλους του Ιουστινιανού κατά την στάση του Νίκα το 532 μ.Χ.

      Είναι βέβαιο ότι ο ναός υπήρξε ήδη από την εποχή εκείνη σύμβολο της ίδιας της αυτοκρατορίας. Για τον λόγο αυτόν ο Ιουστινιανός, αμέσως μετά την αιματηρή καταστολή της στάσης του Νίκα και σαράντα μόλις ημέρες από την πυρπόλησή του, έθεσε τον θεμέλιο λίθο του νέου ναού. 

     Ο νέος ναός της του Θεού Σοφίας θεμελιώθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 532 και ολοκληρώθηκε σε λιγότερο από έξι έτη. Αυτό και μόνο το γεγονός αποτελεί μοναδικό επίτευγμα, δεδομένου ότι ο Άγιος Πέτρος της Ρώμης, ο οποίος είναι το σύμβολο των καθολικών, εγκαινιάσθηκε το 1626 μ.Χ. , 120 έτη μετά την θεμελίωσή του και ο Άγιος Παύλος του Λονδίνου οικοδομήθηκε 34 χρόνια μετά την θεμελίωσή του, ήτοι το 1710 μ.Χ.

       Όπως αναφέρει ο Παπαρρηγόπουλος (Ιστορία του ελληνικού Έθνους, βιβλίο 9ο), υπολογίζεται ότι για την κατασκευή του ναού δαπανήθηκαν περίπου 3.000 κεντηνάρια χρυσού (ήτοι 3 τόνοι χρυσού). 

      Αλλά σημαντικότερη όλων είναι η αρχιτεκτονική του αξία, η οποία οφείλεται στην ιδιοφυία των δύο Ελλήνων αρχιτεκτόνων Ανθέμιου και Ισίδωρου. Αυτοί εισήγαγαν το σταυροειδές σχήμα μέσα στο οποίο δεσπόζει ο θόλος , ο οποίος  αρχικά  στηριζόταν σε τέσσερις κολοσιαίες κολώνες και  ήταν έτσι τοποθετημένος ώστε έδινε την εντύπωση ότι  κυριολεκτικά κρέμεται από τον ουρανό! Αργότερα, το 558μ.Χ. ο εν λόγω θόλος κατέπεσε από σεισμό, αλλά και πάλι επισκευάσθηκε , ακόμη πιο εντυπωσιακός, από τον ανηψιό του Ισιδώρου Ισίδωρο τον νεώτερο, ο οποίος τον στήριξε σε περισσότερες κολώνες και τον έφτιαξε κατά 25 πόδια ψηλότερο από τον αρχικό!

       Χαρακτηριστικό επίσης είναι το φως το οποίο διαχέεται σε ολόκληρη της εκκλησία από τα είκοσι τέσσερα παράθυρα του  εν λόγω γιγάντιου θόλου, παρέχοντας την αίσθηση ότι ο θόλος δεν βρίσκεται στην γη αλλά στο στερέωμα, κοντά στο θεό! Λαμπρά είναι εξάλλου τα έργα τέχνης και τα ψηφιδωτά τα οποία κοσμούσαν τον ναό της του Θεού Σοφίας αλλά και τα υλικά από τα οποία κατασκευάσθηκε, κάποια εκ των οποίων προέρχονται από λείψανα αρχαίων ελληνικών ναών.

      Η Αγία Σοφία σήμερα δεν είναι μόνο ένα λαμπρό επίτευγμα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής., ούτε η αποτελεί απλώς την κύρια έκφραση του μεγαλείου της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Είναι ο ναός εντός του οποίου  διαδραματίσθηκαν οι τύχες του ελληνικού έθνους για περισσότερα από χίλια χρόνια. Αυτή η  εκκλησία  έζησε τις λαμπρότερες αλλά και τις δραματικότερες στιγμές του βυζαντινού ελληνισμού, από την δόξα του Ιουστινιανού μέχρι τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο και  την άλωση της Πόλης. Η Αγία Σοφία υπήρξε η κιβωτός του "μαρμαρωμένου βασιλιά" και το σύμβολο της μεγάλης ιδέας για όλους τους Έλληνες που έζησαν με την ελπίδα ότι θα αντηχήσει κάποτε και πάλι από τον θόλο της η δοξολογία της πίστεως του ορθόδοξου ελληνισμού.

        Χρόνια  Πολλά!